Γράφει ο Δημήτρης Γιαννακούρας
Παρά τις χρηματοδοτήσεις και τις προσπάθειες, οι φιλοζωικές οργανώσεις καταγγέλλουν διαχρονικές ελλείψεις και συγκρούονται με τη δημοτική αρχή
Η διαχείριση των αδέσποτων ζώων στον Δήμο Τρίπολης αποτελεί ένα πολυσύνθετο και συχνά αμφιλεγόμενο ζήτημα, που φέρνει αντιμέτωπους δημοτικές αρχές, φιλοζωικές οργανώσεις και πολίτες. Μάλιστα πολλές φορές οι διαμάχες αυτές φθάνουν μέχρι και τις δικαστικές αίθουσες (κυρίως μετά από απρόκλητες επιθέσεις αδέσποτων σε πολίτες) και υπάρχουν καταδικαστικές αποφάσεις για αιρετούς αλλά και για εκπροσώπους φιλοζωικών οργανώσεων. Παρά τις προσπάθειες που έχουν αναληφθεί και τις σχετικές χρηματοδοτήσεις από κρατικά και ευρωπαϊκά κονδύλια, το πρόβλημα παραμένει έντονο, ενώ η δημόσια συζήτηση αναζωπυρώνεται συχνά μέσα από συγκρούσεις και καταγγελίες.
Ο Αντιδήμαρχος Καθαριότητας και Περιβάλλοντος, Γιάννης Παπαδάτος, έχει επανειλημμένα αναφέρει πως ο Δήμος καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για τη φροντίδα και τον περιορισμό των αδέσποτων. Σύμφωνα με δηλώσεις του, λειτουργούν προγράμματα στείρωσης και περίθαλψης, ενώ υπάρχει συνεργασία με κτηνιάτρους και τοπικές δομές. Ωστόσο, το Φιλοζωικό Σωματείο Τρίπολης έχει εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις για τον τρόπο εφαρμογής αυτών των μέτρων, κάνοντας λόγο για ελλείψεις στη διαφάνεια και στην ουσιαστική φροντίδα των ζώων. Η αντιπαράθεση εντάθηκε το 2024, όταν το φιλοζωικό σωματείο κατήγγειλε δημόσια τη διαχείριση του προσωρινού καταφυγίου που λειτουργεί ο Δήμος στη Νεστάνη, με αναφορές για κακές συνθήκες διαβίωσης των ζώων και αδιαφορία απέναντι στις προτάσεις της φιλοζωικής κοινότητας. Από την άλλη πλευρά, ο Δήμος υποστηρίζει πως το καταφύγιο τηρεί τις ελάχιστες νόμιμες προδιαγραφές και ότι οι προσπάθειες βελτίωσης είναι συνεχείς, μέσα στα όρια του εφικτού. Παράλληλα, ο ιστότοπος Arcadia Animal καταγράφει περιστατικά κακοποίησης ή εγκατάλειψης ζώων, συχνά τονίζοντας την αδυναμία του Δήμου να παρέμβει αποτελεσματικά ή να εφαρμόσει κυρώσεις. Τα στοιχεία αυτά ενισχύουν την εικόνα ενός διαρκούς προβλήματος, το οποίο επανέρχεται με κάθε νέα καταγγελία. Αξιοσημείωτο είναι πως τα αδέσποτα δεν περιορίζονται μόνο σε σκύλους. Γάτες, αλλά και ιπποειδή (κυρίως γαϊδουράκια και άλογα σε ημι-αστικές περιοχές), συχνά βρίσκονται χωρίς φροντίδα ή επιτήρηση. Οι σχετικές δράσεις για τα μη-σκυλιά είναι πολύ περιορισμένες, κάτι που υποδεικνύει μια επιλεκτική προσέγγιση στη διαχείριση των ζώων συντροφιάς. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, σύμφωνα με στοιχεία που προέρχονται από δημόσια έγγραφα και δημοτικές αποφάσεις, την τελευταία πενταετία έχουν δοθεί πάνω από 300.000 ευρώ για δράσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση των αδέσποτων, μεταξύ αυτών και προγράμματα στείρωσης, διατροφής, κατασκευής ή βελτίωσης υποδομών. Παρόλα αυτά, η αποδοτικότητα αυτών των κονδυλίων τίθεται υπό αμφισβήτηση από αρκετούς πολίτες και συλλόγους, που επισημαίνουν την απουσία μακροπρόθεσμου σχεδίου και ελέγχου. Η εικόνα που προκύπτει από τις πολυεπίπεδες διαμάχες και τις συνεχιζόμενες παθογένειες, είναι πως η διαιώνιση του προβλήματος δεν είναι απλώς αποτέλεσμα αδιαφορίας. Αντίθετα, φαίνεται να αντικατοπτρίζει έναν πιο σύνθετο μηχανισμό, όπου η έλλειψη συνεργασίας, οι ασαφείς αρμοδιότητες, η γραφειοκρατία και – όπως καταγγέλλεται από φιλοζωικές οργανώσεις– ενδεχομένως και η κακή διαχείριση πόρων, δημιουργούν ένα περιβάλλον αναποτελεσματικότητας. Η διαχείριση των αδέσποτων απαιτεί συντονισμό, διαφάνεια και ουσιαστική κοινωνική συμμετοχή. Όσο παραμένει ένα πεδίο αντιπαράθεσης και όχι συνεργασίας, όσο απουσιάζει η σταθερή και μακροπρόθεσμη πολιτική με κοινωνική λογοδοσία, τόσο τα προβλήματα θα επανέρχονται και η εικόνα της πόλης –και κυρίως των ζώων της– θα υποφέρει. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται δεν είναι μόνο "ποιος φταίει;", αλλά "ποιος αναλαμβάνει ευθύνη;" και κυρίως, πότε θα γίνει το ζήτημα των αδέσποτων μια προτεραιότητα κοινωνικής ηθικής και όχι απλώς διαχειριστικού φορτίου. Το ζήτημα των αδέσποτων στην Τρίπολη – όπως και αλλού – κατ’ εμάς- δεν είναι ζήτημα κονδυλίων. Είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης, θεσμικής ευθύνης και κοινωνικής συνείδησης. Όσο αυτά δεν συμβαδίζουν, η φροντίδα θα συνεχίσει να είναι υπόθεση των λίγων – και το πρόβλημα των πολλών. Σύντομο Χρονικό πλαίσιο 2021: Δήμος Τρίπολης εντάσσεται σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα για στειρώσεις. 2022: Ξεκινά να λειτουργεί Προσωρινό καταφύγιο. Το καταφύγιο δηλώθηκε στο Εθνικό Μητρώο Καταφυγίων σύμφωνα με τον Ν. 4830/2021 Βασικός εξοπλισμός & υποδομές: Μέχρι 300 ζώα, γραφεία, ιατρείο, κτηνιατρική και νοσηλευτική υποστήριξη 2023: Καταγγελίες φιλοζωικών για κακοδιαχείριση. 2024: Δημόσια αντιπαράθεση Δήμου – Φιλοζωικού Σωματείου. 2025: Συνεχιζόμενες αναφορές εγκατάλειψης και κακοποίησης. Νομικό & θεσμικό πλαίσιο Βάσει του Ν. 4830/2021 & του εθνικού θεσμικού πλαισίου ("Άργος"), κάθε Δήμος έχει χρέος να: Λειτουργεί καταφύγιο ή συνεργάζεται με άλλους φορείς, Στειρώνει, εμβολιάζει, μικροτσίπιαζει και καταγράφει όλα τα ζώα (δεσποζόμενα & αδέσποτα) Κάθε χρόνο ο Δήμος μπορεί να λάβει για υποδομές και δράσεις, από εθνικά προγράμματα όπως το «Άργος» και «Φιλόδημος ΙΙ». Χρηματοδοτήσεις στον Δήμο Τρίπολης Ο Δήμος Τρίπολης έλαβε 300.000 € από το «Φιλόδημος ΙΙ» για δημιουργία/ συντήρηση καταφυγίου Επιπλέον, δικαιούται ετήσια χρηματοδότηση ~5 εκ. € για τρέχοντα έξοδα (τροφή, στείρωση, εμβολιασμοί, περίθαλψη) Υπάρχουν και άλλες πηγές, όπως επιδοτήσεις μέσω ΥπΑΑΤ για λειτουργικά έξοδα, χορηγίες και συμβάσεις με super markets κ.λπ. Συνεργασία με Arcadia Animal Care Το Arcadia Animal Care (Ιδρ. 2015) συντονίζει: Καταφύγιο Διάσωση και περίθαλψη τραυματιών/ κακοποιημένων Στειρώσεις & εμβολιασμούς (γάτες, σκύλοι, παραγωγικά) Υιοθεσίες- επανεντάξεις Ενδεικτικό είναι ότι μετά τις πυρκαγιές του 2021 προσέφερε περίθαλψη σε 19 ζώα, περιλαμβανομένων παραγωγικών (π.χ. γαϊδούρια, χοίροι). Προκλήσεις & διαφωνίες Παρά τις χρηματοδοτήσεις, παραμένουν ελλειμματικοί οι έλεγχοι πεδίου λόγω έκτασης και έλλειψης προσωπικού στα Δασαρχεία/Λιμεναρχεία. Η Ειδική Γραμματεία βρήκε στις 28 Ιανουαρίου 2025 προβλήματα στο καταφύγιο (κακή στέγαση, στάσιμα νερά, άρρωστα ζώα) και επιτόπιο έλεγχο. Κοινωνικά δημοσιεύματα (π.χ. Save a Greek Stray,) καταγγέλλουν κακομεταχείριση, εγκατάλειψη, ακόμη και την «παραγκώνιση» ζώων σε χωριά Ρεαλιστικό κόστος ανά ζώο Σε άλλους δήμους, οι δαπάνες έχουν διαμορφωθεί ως εξής (ετήσιο κόστος ανά ένα αδέσποτο): Κτηνιατρική περίθαλψη: ~5.000 € Ζωοτροφές: ~3.500 € Ιατροφαρμακευτικά & αναλώσιμα: ~2.500 € eleftheria.gr. Στείρωση γάτας κοστίζει συνήθως 15–70 €, ενώ σκύλου ~150–350 €, με προϋποθέσεις (π.χ. δωρεάν για ηλικιωμένες ή ευπαθείς ομάδες) Ρόλος εθελοντών & Φιλοζωικών Arcadia Animal Care υποστηρίζει δράσεις με φιλοξενία και φροντίδα, και οργανώνει ειδικά volunteer retreats (π.χ. 6–10 εθελοντές που φιλοξενούνται δωρεάν στο Άστρος για συγκεκριμένο διάστημα) . Οι εθελοντές βοηθούν στη συλλογή, στείρωση και παρακολούθηση, ενώ η συνεργασία τους συχνά καθιστά δυνατές τις χαμηλότερες τιμές κτηνιατρικής. Προκλήσεις & κοινωνική εμπιστοσύνη Παρότι υπάρχουν χρηματοδοτήσεις, εντοπίζονται ελλείψεις στον έλεγχο και τη διαφάνεια – σε άλλους δήμους οι πολίτες αναφέρουν ότι “ποτέ δεν υπάρχουν χρήματα για στειρώσεις. Στην Τρίπολη έχουν επισημανθεί προβλήματα όπως: Κακές συνθήκες στο καταφύγιο πριν τη νέα δομή (στάσιμα νερά, άρρωστα ζώα) Γάτες και μικρά ζώα στειρώνονται φθηνά ή δωρεάν από δήμο/ φιλοζωικές (ΣΑΠΑΖΑΘ Θεσσαλονίκης: στείρωση γάτας με έκπτωση ~70 €) Τι μπορεί να "κρύβεται" πίσω από αυτές τις διαμάχες Δήμου -Φιλοζωικών: Οι διαμάχες μεταξύ Δήμου Τρίπολης και του Φιλοζωικού Συλλόγου Τρίπολης (και γενικότερα των εθελοντών όπως το Arcadia Animal Care) δεν είναι τυχαίες – και συνήθως υποκρύπτουν βαθύτερα ζητήματα Διαχείριση χρημάτων και έλλειψη διαφάνειας Οι φιλοζωικές συχνά καταγγέλλουν ότι τα χρήματα που διατίθενται στα χαρτιά δεν φτάνουν στην πράξη στα ζώα. Π.χ. καταφύγια που δεν λειτουργούν πλήρως, ελλιπής φροντίδα, χαμηλής ποιότητας τροφές. Από την πλευρά του Δήμου, οι διαδικασίες είναι γραφειοκρατικές και οι δαπάνες υπόκεινται σε νομικούς περιορισμούς. Οι σύλλογοι ζητούν πραγματικό έλεγχο πεδίου, όχι μόνο παραστατικά και φωτογραφίες για έκθεση. Ποιος έχει τον έλεγχο; Δήμος ή Εθελοντές; Οι Δήμοι συχνά αφήνουν μέρος του έργου στους συλλόγους – αλλά χωρίς να τους αναγνωρίζουν θεσμικά. Από την άλλη, οι εθελοντές αποκτούν δημοφιλία και αποδοχή, γεγονός που ενοχλεί κάποιες δημοτικές αρχές (λόγοι προβολής/αντιπολίτευσης). Υπάρχουν περιπτώσεις που οι φιλοζωικές δρουν πιο γρήγορα και πιο ουσιαστικά, κάτι που φέρνει σε αμηχανία τις υπηρεσίες. Αδυναμία εφαρμογής της νομοθεσίας Ο Νόμος 4830/2021 προβλέπει ότι οι Δήμοι οφείλουν να έχουν πλήρες πρόγραμμα διαχείρισης αδέσποτων – με στείρωση, υιοθεσίες, περίθαλψη, ηλεκτρονική καταγραφή. Πολλοί Δήμοι (ίσως σε αυτούς να είναι κατά τους φιλοζωικούς συλλόγους και ο Δήμος Τρίπολης) έχουν καθυστερήσει ή εφαρμόζουν αποσπασματικά τον νόμο. Οι φιλοζωικές πιέζουν – και επέρχεται η σύγκρουση Καταγγελίες για κακοποίηση / ελλιπή φροντίδα Στην περίπτωση της Τρίπολης έχουν υπάρξει αναρτήσεις με φωτογραφίες αδέσποτων σε κακή κατάσταση, κυρίως από το Arcadia Animal Care ή πολίτες. Υπάρχουν επίσης οι καταγγελίες πολιτών για επιθέσεις αδέσποτων ζώων – πολλές εξ αυτών φθάνουν στις δικαστικές αίθουσες-μάλιστα πριν λίγες μέρες είχαμε και τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση αιρετού για μη εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου που πρέπει να ακολουθηθεί σε τέτοιες περιπτώσεις. Ο Δήμος τις θεωρεί "προσβλητικές" ή "υπερβολικές", και η σύγκρουση γίνεται δημόσια, συχνά στα social media ή στον τοπικό Τύπο. Συμπερασματικά: Οι διαμάχες δεν αφορούν μόνο το "αν γίνεται καλά η δουλειά", αλλά κυρίως ποιος την κάνει, πώς λογοδοτεί, και πού πάνε τα χρήματα. "Η δημόσια αντιπαράθεση Δήμου Τρίπολης – φιλοζωικών δεν αποτυπώνει απλώς διαφορετικές απόψεις, αλλά ίσως φανερώνει την ανάγκη ενός κοινού πλαισίου διαφάνειας, λογοδοσίας και συνεργασίας. Όσο υπάρχουν ζώα που υποφέρουν, δεν περισσεύει κανείς – ούτε τα κονδύλια. Τα κονδύλια μάλιστα αυξάνονται, τα αδέσποτα όμως παραμένουν – άρα κάτι δεν λειτουργεί όπως πρέπει» και πολλές φορές «Όλοι δηλώνουν υπεύθυνοι, αλλά στο τέλος το κόστος – και η ευθύνη – βαραίνει τους εθελοντές» Και αν αναρωτηθεί κανείς γιατί διαιωνίζεται το πρόβλημα, παρότι υπάρχουν χρήματα και "καλές προθέσεις" η απάντηση είναι εύκολη: «Το πρόβλημα με τα αδέσποτα διαιωνίζεται γιατί δεν είναι μόνο τεχνικό ή οικονομικό. Είναι δομικά πολιτικό και κοινωνικό». Και υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι: 1. Απουσία συνολικού σχεδίου διαχείρισης σε τοπικό επίπεδο Κάθε Δήμος ενεργεί διαφορετικά. Άλλοι κάνουν τα απολύτως βασικά (στείρωση, σήμανση), άλλοι τίποτα. Δεν υπάρχει ενιαίο, δεσμευτικό πλαίσιο εφαρμογής. Οι πόροι υπάρχουν, αλλά δεν υπάρχει συνεχής έλεγχος και αξιολόγηση ως προς το αποτέλεσμα. 2. Η "συνεργασία" Δήμου και φιλοζωικών είναι συνήθως προσχηματική Στην πράξη: Ο Δήμος λειτουργεί διοικητικά και αποσπασματικά. Οι φιλοζωικές δουλεύουν εμπειρικά και καθημερινά, συχνά με αυτοθυσία. Το χάσμα αυτό δεν γεφυρώνεται θεσμικά, με αποτέλεσμα αμοιβαία δυσπιστία και σύγκρουση. Συνεργασία σημαίνει συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, όχι απλώς ανάθεση περισυλλογής ή φιλοξενίας. 3. Ανεπαρκής ευαισθητοποίηση/συμμετοχή των πολιτών Όσο ο πολίτης: δεν καταγγέλλει εγκατάλειψη, δεν στειρώνει τα κατοικίδιά του, δεν υιοθετεί υπεύθυνα, τα αδέσποτα θα πολλαπλασιάζονται. Η λύση δεν είναι μόνο "καταφύγιο" αλλά πρόληψη μέσω παιδείας και κοινωνικής συμμετοχής.
